СОНГОЛТ ба ХАРИУЦЛАГА

Сонголт бол тодорхой нэг цаг хугацаанд л байдаг. Сонголт нь энд байхдаа за гэчихээд, тэнд очоод өөрчилчихдөг орон зайн асуудал огтхон ч биш, зөвхөн цаг хугацааны асуудал. Монголд ийм асуудлаас болж хамтрагчидынхаа итгэлийг алдах явдал бизнест, ард түмнийхээ итгэлийг алдах асуудал улс төрд олон бий. Сонголт хийхээс өмнө аль дуртайгаа сонгох ЭРХ бий. Энэ эрхээ эдлэх нь хэний ч хувьд ЧӨЛӨӨТЭЙ. Харин СОНГОЛТ хийгдсэний дараа зөвхөн ХАРИУЦЛАГА л яригдана. Энэ бол аль ч нийгэмд, аль ч улсад, аль ч цаг үед өөрчилөгдөх ёсгүй зарчим. Тиймээс Сонголт хийхээсээ өмнө сайн бод, нэгэнт хийсэн бол буцах зам байхгүй. Хэрвээ буцах ЭРХ байдаг бол хүн хэмээх туйлбаргүй, туйлын залхуу тархитай амьтад хэзээ ч хөгжихгүй байсан. Тиймээс эрх чөлөөний асуудлыг эерэгээр, өөдрөгөөр бас хариуцлагатайгаар хүлээн авч сур. Ардчилал гэдэг чинь хүн төрөлхтний аз жаргалтай хамтын амьдралыг цогцлоох гэж бий болгосон тогтолцоо болохоос хөнгөн хүсэлдээ хөтлөгдөж урагшилдаг, хувиа хичээж бусдыг хохироодог, хатуу ширүүнээс айж хулгадаг, хариуцлага үүрэхээс зугатаж бултдаг бяцхан жаалуудын тоглоом биш. Эрх чөлөө хэмээх ойлголтыг ард түмэн урагшлахын тулд, хөгжихийн тулд, нягтран нэгдэхийн тулд ашигладаг болхоос ухрахын тулд, доройтохын тулд, хагарч бутрахын тулд ашигладаггүй л байх. Хэрвээ сөргөөр ашиглах аваас эрх чөлөөтэй байхын ашиг Монгол улсад үгүй. Ард түмэн өөрсдийн элчээ төр түшүүлэхээр томилж, хамтдаа харийн дарангуйлалгүй эрх дураараа, чөлөөтэй амьдрах чин хүсэлд дулдуйдан Ардчилал, эрх чөлөөны асуудал гаргаж ирсэн болохоос, амин хувийн эрх ашигийн төлөө эрхийн балай загнаж, дураараа дургиж, дунд чөмгөөрөө жиргэх овлигогүй, хариуцлагагүй, нийгмийн ухамсараа уландаа гишгэж биеэ тоосон БИ хэмээх хэнхэгүүдийг төрүүлэх гэж гаргаж ирээгүй л болов уу.
Бид зоригтой, зарчимч, тууштай, хариуцлагатай байх хэрэгтэй.
СОНГОЛТонд ХАРИУЦЛАГА гэж бий, харин ХАРИУЦЛАГАд СОНГОЛТ гэж үгүй.
М.Мөнхжаргал

Чоно Туулай 2

Та бүхэнд Туулайг барьж идэхээр хөөж буй Чонын тухай нэгэн сонирхолтой философийг сонирхуулъя. 

Энэхүү үйл явцыг гагцхүү чонын эрх ашиг, чонын ахуй болон оршихуйн үүднээс тайлбарлаад туулайг зөвхөн өнхөрч буй хэсэг махны адилаар үзэж болохгүй. Чонын барих, идэх гэж хөөсөн түүх ба Туулайны баригдахгүй байх, амь гарах, ахуй оршилоо үргэлжлүүлэх гэж зугтаасан тэмцлийн түүх аль аль нь яригдах ёстой. Учир нь энэ хөөцөлдөөн бол ямагт 2 талын үйлдэл байдаг. Жишээ нь Чоно өөрийн хүссэн замаар биш Туулайны зугтаасан замаар л хөөхөөс өөр аргагүй. Туулай газрын өөд зугтаавал Чоно газрын өөд л хөөнө, уруу зугтаавал уруу л хөөнө. Туулайг хөөж яваад Чоно өөрөө осолдож ч мэднэ. Ингэж Чонын хөөх зам, чиг, хурд, урлаг зөвхөн Туулайны зугтаах явцаас ихээхэн хамааралтай. Өрөөсгөл хөндвөөс амьд байгаль дахь ахуй оршлын "Чоно - Туулай" гэсэн гинжин хэлхээний учир тайлагдахгүйгээс гадна Чоно ба Туулайн харилцааны үнэн бодитоор харагдахгүй.
Энэ философи нь бид аливаа үйл явцыг олон талаас нь ажиглах, болж буй өрнөлийг түүнд оролцогч талуудын бүгдийх нь байр суурин дээрээс мэдэрч ойлгох чадвар хэрэгтэйг сануулсан юм.

1000 бээрийн аялал нэг алхамаас эхэлдэг

1000 бээрийн аялал нэг алхамаас эхэлдэг гэдэг амьдралын энгийн үнэн. Бид ядаж нэг алхахгүй бол зогссон газраасаа хэзээ ч хөдлөхгүй гэдэг нь ч бас үнэн. Тэгвэл бидний ажил, амьдралын их аяны анхны алхам юу вэ? 
Нэгэн сургалтан дээр фитнесийн багш маань турах, таргалах, галбиржих фитнес дасгалууд тийм ч хэцүү биш, хамгийн гол нь идэж уух, унтаж амрахаа зөв хослуулахыг хийж чаддаг хүн ховор байдаг учир цөөн хүн үр дүнг хүртдэг тухай хэлсэн. Мөн өөр нэгэн сургалтан дээр бас нэгэн багш ой тогтоолт, оюун ухаан сайжруулах 3 хүчин зүйл нь: Хоол, нойр, хөдөлгөөн гэж ярив. Зөв хоолоо идэх, зөв цагтаа амрах, зөв зохистой хөдөлгөөн гэх мэт... Өглөөний хүн номноос өөртэйгээ тэмцэж өөрийгөө ялан дийлэх тухай олон хүн бас уншсан байх. Өнөөгийн нийгэмд амьдралын буруу хэв маягаас болж л өвчин зовлон, бухимдал бий болж байгааг хаа сайгүй ярьдаг. Ингээд бодохоор Хүн гэж өчүүхэн амьтан идэх, унтах хэрэгцээндээ дарлуулж байж яаж Том мөрөөдөл, том зорилгодоо хүрнэ гэж санадаг юм бол...? Эхлээд идэх унтах хоёроо захирч сурчихвал өөр юунд ч өөрийгөө залаад сурчихдаг юм гэж багш минь хатуухан хэлсэн юм. Нөгөө бидний ярьдаг хэцүү сэдэв ЭГО, УХАМСАР зэрэг бол дараагийн алхам болж таарах нь. Ер нь тэгээд ДУРТАЙ - ДУРГҮЙ хоёрыг үндэс болгож шийдвэр гаргахаас ХЭРЭГТЭЙ - ХЭРЭГГҮЙ хоёрын үндэс болгож шийдвэр гаргаж сурсан цагтаа л хүн урагш нэг алхам ахидаг юм. Үүнийг сурахад туслах хамгийн том дасгал бол ХООЛ, НОЙРОО удирдаж сурах юм уу даа.Тэгхээр бидний ажил, амьдралын их аян, Том зорилгын анхны алхам юу болж таарав ? 
Тэр бол унтах, идэхээ зохицуулж сурах юм шүү дээ.
Уруудах хүн унтах, идэх
Өөдлөх хүн санах, сэрэх хэмээх ардын цэцэн үгийг иш болгож энэ бичлэгээ өндөрлье.
Унтах идэхээ зохицуулах нь
Ухаант хүний чадвар юм шүү.
М.Мөнхжаргал

АСУУЛТЫН ХҮЧ

Бид хүүхэд байхдаа л ээж, ааваасаа Энэ юу вэ? Яагаад? гэж асуудаг байсан. Өсөж том болсон ч цаг ямагт л аливаа зүйлийн талаар бусдаас асуухыг урьтал болгодог. Гэтэл бид өөрсдөөсөө хэр их АСУУЛТ асуудаг билээ?

Чухам яагаад асуултуудын тухай яриад байна вэ гэж зарим нэг нь гайхаж байж магадгүй. Уншигч таныг хэзээ хамгийн сүүлд АСУУЛТ – тай ухамсартайгаар ажилласанаа сайтар нэг эргэцүүлээсэй гэж хүсэх байна. Ихэнх хүмүүсийн хувьд АСУУЛТ амьдралд нь хэр их үүрэг гүйцэтгэж байгааг ч анзаарах сөхөөгүй амьдарч яваа. Анзаардаггүй гэдэг нь ач холбогдол өгдөггүй гэсэн үг.

АСУУЛТЫГ та өөрийнхөө сайн найз, багш, дасгалжуулагч, амьдралыг чинь өөд татах, ажлыг чинь урагшлуулах хэн нэгэн ачтантай зүйрлэн бодох хэрэгтэй. АСУУЛТТАЙ их нөхөрлөдөг хүмүүс асуудал багатай байдгийг ч бүү март. Ямар ч ухаантан байсан түүний сайн найз нь асуулт л байдаг.

АСУУЛТЫГ хэрэгцээтэй үед өөрөө зөнгөөрөө гарч ирээд, хэрэггүй үед таг алга болдог үл үзэгдэгч хэлбэрээр байлгаад байх юм бол танд болон таны амьдралд ямар ч өөрчилөлт гарахгүй гэдгийг батлаж чадах байна.

Тиймээс АСУУЛТ болгонд ухамсартай хандаж АСУУЛТЫГ амьд байлгаж сурах хэрэгтэй. Жишээ нь ХЭЗЭЭ, ХААНА, ХЭНТЭЙ, ЮУГ, ЯАЖ ярихаа мэддэг хүнийг харилцааны мэдрэмж сайтай хүн гэдэг. Тэгвэл ердөө л дээрхи 5 асуултыг өөртөө байнга тавьж сурах юм бол таны харилцаанд дэвшил гарна гэдэгт итгэж болно.

АСУУЛТ бол:

1.      Гайхамшигтай харилцааны хэрэгсэл.

2.      Маш сайн газарчин

3.      Асуудлыг шийдэгч

Ингээд танд нэгэн даалгаварыг үлдээе. Доорхи АСУУЛТУУДЫГ өөрөөсөө асууж хариултыг нь заавал олоорой.

1.      Би ХЭН бэ?

2.      Би ЮУНЫ ТУЛД амьдарч байна вэ?

3.      Би ЯАЖ зорилгодоо хүрэх үү?

4.      Би ХЭНТЭЙ хамтрах нь зөв бэ?

5.      Би ЮУНЫ тулд үүнийг хийх хэрэгтэй гэж?

Эдгээр АСУУЛТАД хариулт олж чадвал зүг чиг, мөн чанараа алдахгүй байж чадна. Мөн өөрийгөө таниж мэдэхэд тань туслах нэгэн чухал АСУУЛТЫГ танд санал болгоё. Энэ бол ЯАГААД хэмээх асуулт. Та яг одоогийн нөхцөл байдлаа ЯАГААД гэдэг асуултаар дүгнэж эхлээрэй. Урган гарч ирэх хариулт болгонд ЯАГААД хэмээх асуултыг үргэлжлүүлэн асуугаарай. Зах хязгааргүйгээр асуулт хариулт хөврөх болно. ЯАГААД гэж асууж болж л байвал эхлэлийн цэгт хүрэх болоогүй байна гэсэн үг. ЯАГААД гэж асуухад утгагүй санагдах тэр үед л та бүх учир шалтгааны угт буюу эхлэлийн цэгт хүрсэн байх болно.

Тэнд та жинхэнэ өөрийгөө олж харна. Магадгүй өөрөө өөртэйгээ ярилцах нь хэцүү бол таныг маш сайн ойлгох өөр хэн нэгэнтэй энэхүү ярилцлагыг өрнүүлээрэй. Гэхдээ үнэхээр өөрийгөө  таниж мэдье гэвэл ичиж санаа зоволтгүй, үнэнч шударгаар энэ ярилцлагыг өрнүүлэх ёстой гэдгийг битгий мартаарай.

АСУУЛТААР амьдралаа өөрчилсөн хүмүүс олон байдаг юм шүү. Танд ч бас амжилт хүсье.

Бололгүй яахав тийм боломж бий

Залуус аль болох л хурдан амжилтанд хүрчих юмсан гэж яарах юм. Бололгүй яахав тийм боломж бий. 
Гэхдээ өнөөдрийнхөө сэтгэлгээгээр, өнөөдрийнхөө арга барилаар, өнөөдрийнхөө хэв маягаар бол хэзээ ч чадахгүй. 
Учир нь хүсэл нь их боловч хөдөлмөрлөх тэнхэлгүй, яарч байгаа хэр нь цагаа ашиглаж чаддаггүй, бусад хүн яагаад чадаагүй вэ гэдгийг сонссоор байж би яавал чадах вэ гэдгээ ухаж ойлгодоггүй, өрөөлийн алдсаныг өөрийн биеэр заавал амсаж байж ухаардаг, хэрэгтэй хэрэггүйг тунгааж бодохоосоо илүү дуртай дургүйгээ үргэлж ярьдаг, оюун ухаан сэтгэл зүрхнийхээ тэнцвэрийг хадгалж авч явж чаддаггүй ийм тохиолдолд хэзээ ч юу ч бүтдэггүй юм.
М.Мөнхжаргал

Эрүүл бус сэтгэлгээ

Хүн байгаа цагт сайн муу хослох нь ойлгомжтой. Хоорондын эрх ашгийн зөрчилөөс болж бүтэх бүтэхгүй юм олон тохиолдож, баярлах гомдох ээлжилж л таараа. Тэртээ тэргүй сайн муу хослох энэ хорвоод өөрсдөндөө зовлон нэмэх хэрэг юу байна. Жаахан эрүүл сэтгэж амьдралыг арай бодитой хардаг болчихвол өөрсдөөс шалтгаалах зовлон хамаагүй багасах юм шүү дээ. Эрүүл бус сэтгэлгээнээс үүдэлтэй эрүүл бус үйлдэл дэндүү олширчээ. Энэ чинь бидний хүсэхгүй байгаа тэр эрүүл бус нийгэм биш гэж үү? Эрүүл бус сэтгэлгээнээс л эрүүл бус нийгэм үүсэж бий болдог юм. Тиймээс эх оронч, үндсэрхэг үзэлтэн, монголоо гэх сэтгэлтэй хэн бүхэн ирээдүй хойч үе, эх орныхоо хөгжлийн төлөө тархиа жаахан цэнэглэж, эрүүл сэтгэлгээнд суралцвал тэр л хамгийн аугаа үйлс болох биз ээ. Түүнээс бус бусдын гавъяагаар сагсуурч цээжээ дэлдэх хэр нь хогоо гудамжиндаа хаяж, хүний хүнийг дээрэлхэн бахаа хангаж, сайн сайхны тухай ярьсан хэр нь өнөө маргаашийнхаа хоолны мөнгөний төлөө бусдын үнэ цэнийг уландаа гишгэх нь Монгол орныг минь хөгжүүлэхгүй бас Монголын ирээдүйг минь аврахгүй л болов уу.  

Амьдралын цагаан толгойн А үсэг

      NOTHING IMPOSSIBLE

            Боломжгүй зүйл гэж байхгүй гэдэг үнэн хэдий ч хүмүүс жинхэнэ утгыг нь хараахан олж хараагүй л байна.

Энэ үгэнд аливаа зүйл боломжтой гэсэн санаа байгаа болохоос хүн бүр чадна гэсэн санаа огтхон ч агуулагдаагүй гэдгийг хүмүүс тэр бүр мэддэггүй. Маш олон хүн ерөнхийлөгч болохыг хүсдэг. Гэхдээ бид бүтэлгүйтсэн олонхийн түүхийг биш зорилгодоо хүрсэн тун цөөхөн хэдэн хүний түүхийг сонсдог. 
Энд л бидний төөрөгдөл оршидог.Тэгвэл бид яах ёстой вэ? 

Ямарч хүн доорхи зарчмыг амьдралын цагаан толгойн А үсэг гэж ойлгож болно.

1.      Өөрийнхөө хэн гэдгийг тань.

2.      Байр сууриа зөв тодорхойл

3.      Хүсэл зорилгоо зөв тодорхойл

4.      Зорилгодоо хүрэх аргачлалыг боловсруул

5.   Тууштай бай